Jakim rodzajem patrioty jesteś?

Poniżej znajdziecie klasyczny „psychotest” w formie luźno nawiązującej do hitów typu „jakim rodzajem pieczywa jesteś” albo „którą z postaci z Gwiezdnych Wojen” powinieneś poślubić i dlaczego właśnie Chewbaccę”. Za tą niezobowiązującą formą kryje się jednak poważne wyzwanie.

W polskiej debacie publicznej patriotyzm funkcjonuje w bardzo uproszczonej postaci. Coraz częściej staje się etykietą, którą przyklejamy jednym, odmawiamy zaś innym.

Zamiast myśleć o patriotyzmie jako o czymś zero-jedynkowym (jest się patriotą albo się nie jest) albo wpadać w proste, polaryzujące podziały (nasz patriotyzm, ich patriotyzm, dobry patriotyzm, zły patriotyzm), pomyślmy o miłości do ojczyzny jako o zjawisku wielowymiarowym.

Z czego składać się może współczesny patriotyzm? Jakie ma postaci czy cechy? Na jakich osiach można te cechy rozpisać?

Spróbujcie teraz odpowiedzieć na poniższe pytania. To staromodny psychotest, który nie zbiera Waszych danych, żeby sprzedać je Cambridge Analytica, więc przyda Wam się kartka i ołówek.

Zapiszcie, ile razy wybraliście każdy z poniższych symboli: ▲ ■ ☼ ♫ ⌂

Test

1. Remont starego bloku w okolicy to okazja, żeby

▲ unowocześnić go, podnieść wartość, stworzyć lepsze warunki mieszkańcom

■ wpisać go lepiej w krajobraz pobliskiego Starego Miasta

⌂ nie decyduję o tym sam – robimy warsztaty i konsultacje z mieszkańcami

☼ stworzyć mural, który uczyni go ważnym punktem na lokalnej mapie turystycznej

♫ przeprowadzić termomodernizację, wymianę pieców, i zmniejszyć wpływ na środowisko

---

2. Najwyższą cnotą obywatela jest

⌂ umiejetność tworzenia wokół siebie inicjatyw lokalnych, inspirowania innych

▲ przedsiębiorczość

♫ zdolność do krytycznej refleksji

■ pamięć

☼ poczucie więzi ze współobywatelami

---

3. Symbolem Polski na świecie powinny być

▲ gra „Wiedźmin” i jej międzynarodowy sukces

■ znak Polski Walczącej

⌂ logo „Solidarności”

☼ biało-czerwona flaga i Orzeł Biały (oczywiście)

♫ Puszcza Białowieska – unikalny w Europie pierwotny krajobraz leśny

---

4. Na miejscu zamykanej kopalni warto

☼ zbudować pomnik kopalni i szlak, który rozwinie miasto turystycznie

♫ przede wszystkim rekultywować teren – życie miasta ułoży się na powrót wokół odrodzonej przyrody

⌂ stworzyć lokalne centrum obywatelskie – miejsce spotkań i warsztatów, gdzie podtrzymana zostanie tkanka społeczna

■ otworzyć muzeum, które pozwoli zachować pamięć o górniczych tradycjach

▲ przygotować infrastrukturę dla nowych przedsiębiorstw, które zapewnią rozwój gospodarczy miasta

---

5. Największe wyzwanie dla Polski w nadchodzących latach to

▲ rozwój nowych technologii, które umożliwią lepsze życie i pokonanie kryzysów

⌂ walka z procesami rozkładu demokracji

■ zachowanie pamięci w błyskawicznie zmieniającym się świecie

☼ utrzymanie naszej tożsamości w globalizującym się świecie

♫ powstrzymanie globalnego kryzysu ekologicznego

---

6. Bohater narodowy na nowe czasy to

⌂ Jacek Kuroń

■ Powstańcy Warszawscy

☼ Adam Małysz

♫ Olga Tokarczuk

▲ Leszek Balcerowicz

---

7. Polaków powinny łączyć przede wszystkim

⌂ wyzwania związane z organizacją lokalnego życia

♫ refleksja nad naszym miejscem w porządku przyrody

■ pamięć o trudnej historii

▲ nadzieja na lepszą przyszłość

☼ radość sportowych zwycięstw

---

8. Fundament zdrowego państwa to

♫ dbałość o środowisko naturalne

☼ wspólnota wyobraźni – łączące nas symbole, kanon lektur, sposoby świętowania

▲ zamożność i rozwój gospodarczy

⌂ rządy prawa i zaangażowanie obywateli

■ pamięć i historia

---

9. Celem rządzących powinny być przede wszystkim

☼ zachowanie poczucia tożsamości i wspólnoty

♫ zrównoważony lub rezygnacja z rozwoju [degrowth] na rzecz ochrony przyrody

■ harmonia z tradycją, więź z przeszłymi pokoleniami

⌂ rozwój „kapitału społecznego” – NGOsy, więzi międzyludzkie, rządy prawa

▲ wzrost gospodarczy, przedsiębiorczość, innowacyjność

---

10. Polska to dla mnie

☼ język, znaki i rytuały, które wspólnie przeżywamy

♫ ekosystem, którego częścią są ludzie, ale też krajobraz, rośliny i zwierzęta

■ dziedzictwo, które przejęliśmy po przeszłych pokoleniach

⌂ umowa społeczna, o której przestrzeganie wspólnie się troszczymy

▲ zadanie na przyszłość, coś, co należy rozwijać i udoskonalać

A teraz wyniki, gotowi?

Pięć modeli patriotyzmu

Na ile mocno osadzona jesteś w każdym z poniższych wymiarów patriotyzmu?

⌂ Patriotyzm obywatelski

Jesteś typem lokalnej aktywistki. Polska to dla Ciebie przestrzeń, w której wspólnie działamy i rozwiązujemy codzienne problemy. To więzi które nas łączą, ale też szacunek dla prawa i procedur demokratycznych, dzięki którym możemy rozstrzygać spory i wyłaniać najlepsze rozwiązania.

▲ Patriotyzm modernizacyjny

Jesteś raczej pozytywistą niż romantykiem 🙂 Polska to dla Ciebie zadanie na przyszłość. Miarą prawdziwego patriotyzmu jest zdolność do rozwijania tego, co mamy. Myślisz nowocześnie – także tradycję postrzegasz jako kapitał, na którym można zbudować nowe, fantastyczne rzeczy.

■ Patriotyzm tradycyjny

Ojczyzna to dla Ciebie przede wszystkim historia i tradycja, które nas łączą; to los, który odziedziczyliśmy po poprzednich pokoleniach. Wiesz, że nie da się zbudować dobrej przyszłości, bez solidnego fundamentu w postaci pamięci. Być Polakiem, to pamiętać i przezywać historię, ale też uczyć się z niej i wyciągać wnioski.

☼ Patriotyzm symboliczny

Polska to dla Ciebie wspólny dom. Jego fundamentem są symbole i rytuały, dzięki którym tworzymy wspólnotę. Barwy narodowe i hymn, tradycyjne potrawy przy wigilijnym stole, ale też wspólna radość ze sportowych zwycięstw.

♫ Patriotyzm ekologiczny

Zamiast gotowych odpowiedzi wybierasz raczej pytania. Świat wokół siebie poddajesz krytycznej refleksji. Dobrze rozumiesz, że Polska to nie tylko jej ludzcy mieszkańcy, lecz także krajobraz, który był tu na długo przed nami. Dostrzegasz też globalną skalę wyzwań – w końcu na martwej planecie nie będzie Polski.

Szczypta teorii

Celem tej zabawy była nie tylko refleksja nad własnym modelem patriotyzmu.

Jeszcze ważniejsze wydaje mi się to, że wielość możliwych odpowiedzi na każde pytanie pozwala nam uświadomić sobie, jak wiele form przybierać może dziś patriotyzm.

Pięć przedstawionych powyżej modeli powstało w oparciu o prostą strukturalną koncepcję. Rozpocząłem od zaproponowania dwóch głównych wymiarów:

1. patriotyzm skupiony raczej na zachowywaniu vs. patriotyzm nastawiony na rozwój
2. patriotyzm skupiony bardziej na czasie vs. patriotyzm zorientowany na przestrzeń

Powstały w ten sposób cztery pola, w ramach których otrzymujemy:

⌂ Patriotyzm obywatelski – rozwija przestrzeń (budując więzi międzyludzkie, troszcząc się o normy prawne itd.)

▲ Patriotyzm modernizacyjny – rozwija czas (skupienie na budowie lepszej przyszłości)

■ Patriotyzm tradycyjny – zachowuje czas (nastawienie na historię i pamięć)

☼ Patriotyzm symboliczny – zachowuje przestrzeń (skupienie na symbolach, porządkowaniu przestrzeni)

Te cztery pola nie uwzględniały istotnego nurtu, który wyłaniał się z analizy materiału, w związku z czym uzupełniłem model o dodatkową oś wyrażającą dystans do dotychczasowych modeli:

W ten sposób narodził się

♫ – Patriotyzm ekologiczny (krytyczna refleksja, nastawienie holistyczne)

Liczne badania pokazują, że jednym z istotnych źródeł podziałów społecznych i polaryzacji politycznej jest złudzenie głębi poznawczej (illusion of explanatory depth), a więc nasze przekonanie, że świat jest prosty i jednowymiarowy. Ćwiczenia tego rodzaju pozwalają lepiej zrozumieć własną pozycję na mapie opcji, zbudować wobec niej dystans i dostrzec racje kierujące tymi, którzy patriotyzm rozumieją inaczej niż my.

Takiej właśnie Polski – wielowymiarowej, rozumiejącej, refleksyjnej życzę sobie i Państwu z okazji dzisiejszego święta.

Pruszków, 11.11.2021

P.S. Jeżeli macie dzieciaki w wieku podstawówkowym, wspólnie z rewelacyjną ekipą z Games Development i Narodowym Centrum Kultury przygotowaliśmy jakiś czas temu dziecięcą wersję takiej „gry w patriotyzm”. Polecam wspólną zabawę. Gra w formie broszury do pobrania z linku poniżej.

https://nck.pl/projekty-kulturalne/projekty/barwy-wspolne/aktualnosci/pakiet-edukacyjny-wersja-do-pobrania